Op Zoek Naar… gratis reclame?

Op Zoek Naar…, het televisieprogramma van AVROTROS waarin wordt gezocht naar de hoofdrolspeler voor een nieuwe musical, heeft vele grootheden voortgebracht in de musicalwereld, zoals Freek Bartels, Noortje Herlaar en Tommie Christiaan. Tien jaar geleden was het programma voor het laatst op televisie, maar nu is het terug van weggeweest. De eerste aflevering was gelijk voer voor kritiek. In de televisieshow wordt gezocht naar de nieuwe Maria voor de musical The Sound of Music, maar critici stellen dat de show in feite een anderhalf uur durende reclamespot is voor deze musical. Dan zit er ook nog eens een commercieel reclameblok tussen het eerste deel van de show en het tweede deel, de zogenoemde Sing-off. Dat is nu net waarom het Commissariaat voor de Media een onderzoek gaat instellen naar dit programma. Maar waarom mogen de commerciële zenders, zoals RTL 4 en SBS6, zo’n beetje om de vijftien minuten hun programma´s onderbreken voor een reclameblok, terwijl de NPO direct op de vingers wordt getikt?

Commissariaat voor de Media

Het Commissariaat voor de Media is een zelfstandig bestuursorgaan dat onder andere toezicht houdt op de naleving van de Mediawet door de publieke en commerciële omroepen. Het Commissariaat is zelfstandig, maar is wel verplicht om verantwoording af te leggen aan de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media. Om de naleving op de wet te waarborgen heeft het Commissariaat een aantal bevoegdheden, waaronder het opleggen van boetes tot maximaal 225.000 euro.

Het Commissariaat voor de Media zal vooraf nooit een eindoordeel geven. Dit is het gevolg van het censuurverbod dat in de Grondwet is vastgelegd. Daarnaast zal het nooit over de inhoud van een programma oordelen. Het Commissariaat toetst dus altijd achteraf of een programma voldoet aan de eisen en criteria van de Mediawet. Een omroep moet er rekening mee houden dat het Commissariaat nog een jaar na de eerste uitzending deze kan terugkijken of -luisteren en hierover vragen kan stellen. Wanneer blijkt dat de Mediawet niet is nageleefd, kan de omroep alsnog een sanctie krijgen.

Publieke omroepen

Publieke omroepen worden deels door de overheid gefinancierd. Dit houdt in dat programma’s altijd moeten worden doorgegeven door de kabel (dit is de doorgifteplicht) en dat er strengere wettelijke regels op het gebied van reclame en sponsoring gelden. In Nederland zijn er zes erkende omroepverenigingen, te weten: AVROTROS, BNNVARA, KRO-NCRV, Omroep MAX, EO, en VPRO. Deze omroepen mogen wel reclame uitzenden, maar het uitzenden hiervan is aan een aantal regels gebonden. Zo mogen de programma’s niet worden onderbroken door reclame. Dit is bij Op Zoek Naar… mogelijk wel gebeurd.

Commerciële omroepen

Je zou nu kunnen denken: waarom mag dit bij commerciële omroepen wel? We kennen immers de voorbeelden uit het verleden waarin op zenders zoals RTL 4 en SBS6 goed bekeken talentenjachten werden gesplitst in de reguliere uitzending en een speciale uitslagshow. De uitslag kwam dan bijvoorbeeld een dag later ofwel later op de avond terwijl er een ander programma tussen zat. Op die manier kon de periode waarin gestemd werd door de kijkers extra worden gerekt en konden zodoende meer inkomsten worden gegenereerd.

Een commerciële omroep moet zelf inkomsten genereren en de doorgifte regelen. Dat zijn de commerciële doelen van de omroep. Hierdoor gelden minder strenge regels op het gebied van reclame, sponsoring en programmaquota dan voor publieke omroepen. In tegenstelling tot de programma’s van publieke omroepen mogen de programma’s op commerciële zenders dus wel worden onderbroken door reclames.

RTL

Als het gaat om RTL is er sprake van weer een andere situatie. RTL zendt programma’s uit onder een Luxemburgse licentie en valt daarom onder de (minder strenge) Luxemburgse mediawet. De Nederlandse mediawet is daarom niet van toepassing op RTL.

Op Zoek Naar…

Om nog even terug te komen op het reclameblok bij Op Zoek Naar…: AVROTROS heeft het slim gespeeld. De wet is er duidelijk over dat op de publieke omroep een televisieprogramma niet mag worden onderbroken door reclame. Dit probeert AVROTROS via een slinkse omweg nu alsnog te doen, want laten we wel wezen, van twee afzonderlijke programma´s is geen sprake. De zogenoemde Sing-off gaat precies verder waar het eerste deel van de uitzending is geëindigd. Alle optredens uit de reguliere show worden nog eens keurig samengevat in een compilatie, waarna de lijnen sluiten en de uitslag bekendgemaakt wordt. Weliswaar is AVROTROS nog wel zo slim geweest het gedeelte na het reclameblok een andere naam te geven, de omroep weet natuurlijk dat één programma op de publieke omroep niet mag worden onderbroken door reclame, maar het is de vraag of het Commissariaat hier in zal trappen.

Je kunt je daarnaast ook afvragen hoe het zit met het commercieel belang dat Stage Entertainment, producent van The Sound of Music, heeft bij Op Zoek Naar… Volgens de Mediawet mag een programma op de publieke omroep geen (sluik)reclame of productplaatsing bevatten. Je zou kunnen betogen dat het hele format reclame is voor de productie, maar als je het programma goed bekijkt wordt er eigenlijk spaarzaam over de musical zelf gepraat en wordt de naam Stage Entertainment vermeden. Er zijn tot nu toe geen nummers uit de musical zelf gezongen en verwijzingen naar The Sound of Music worden ook zoveel mogelijk vermeden. Het kan niet worden uitgesloten dat de programmamakers dit bewust doen om te voorkomen dat zij onder een vergrootglas komen te liggen bij het Commissariaat. Daarnaast is tegen exact hetzelfde format gedurende vier eerdere seizoenen van Op Zoek Naar….. geen actie ondernomen. Ook toen al was Stage Entertainment nauw betrokken bij het programma.

Mijn verwachting is dan ook dat het reclameblok eerder een probleem zal vormen dan het commercieel belang dat Stage Entertainment bij het programma heeft. Het is echter afwachten of het Commissariaat daadwerkelijk actie gaat ondernemen. Vooralsnog moeten de trouwe fans van het programma op zondagavond in spanning het reclameblok uitzitten voordat ze eindelijk te zien krijgen wie van de potentiële musicalsterren de show moet verlaten.