Online daten: een dure grap?

Mensen ontmoeten tijdens de coronacrisis is een stuk lastiger geworden. Veel mensen wijken daarom uit naar datingsites en -apps, aangezien het daar nog wel mogelijk is om mensen te ontmoeten. Naast mogelijke nieuwe relaties die dit voortbrengt, heeft dit ook een negatieve kant. Online datingfraude is namelijk (weer) aan de orde van de dag. Tot 1 november is de schade al opgelopen tot 6 miljoen euro. Wat is online datingfraude, hoe zit het juridisch precies en wat kan je doen als je zelf slachtoffer bent geworden? Dat zijn de punten die in dit blog worden behandeld.

Wat is datingfraude?

Er zijn eigenlijk twee soorten datingfraude. Allereerst kun je opgelicht worden door het datingplatform zelf. Deze platforms kunnen gebruik maken van nepprofielen die hun gebruikers proberen te verleiden om berichten naar hen te sturen. In dat geval wordt er geld verdient per bericht, waardoor het voor hen loont om je zo lang mogelijk aan de praat te houden. Dit was bijvoorbeeld het geval op websites van The Right Link, waar de Autoriteit Consument & Markt (ACM) onderzoek naar heeft gedaan.

De tweede vorm van datingfraude is op dit moment actueler. Hierbij is het datingplatform wel legitiem, maar zijn het de gebruikers die elkaar geld proberen afhandig te maken. Dit kan bijvoorbeeld door te doen alsof je in financiële nood verkeert en aan je gesprekspartner vraagt of je wat geld mag lenen. In kleine stapjes kan dit oplopen tot soms wel duizenden euro’s per slachtoffer.

Hoe zit het juridisch?

Een relevant juridisch instrument uit de huidige wetgeving is de mogelijkheid om bij oplichting aangifte te doen. Volgens strafrechtadvocaat Spong is de kans dat een eventuele rechtszaak in het nadeel van het platform uitpakt behoorlijk groot. Uit onderzoek van toezichthouder ACM blijkt echter dat in dergelijke praktijken geen sprake is van oplichting maar wel van misleiding. Bij misleiding kan namelijk worden bepleit dat sprake is van ‘oneerlijke handelspraktijken’ op grond van artikel 6:193c lid 1 Burgerlijk Wetboek (BW). De informatie die op datingsites wordt verstrekt, is feitelijk onjuist en/of kan de gemiddelde consument misleiden, wat vereist is om te kunnen spreken van de hiervoor genoemde oneerlijke handelspraktijken. Op de sites is niet duidelijk dat de profielen nep zijn en de vrouwen niet bestaan. De aanbieder doet zich op bedrieglijke wijze voor als een ander persoon die ook op zoek is naar een relatie. Eerder heeft de rechter geoordeeld dat het gebruik van nepprofielen in strijd is met hetgeen in het maatschappelijk verkeer betaamt en daardoor onrechtmatig. De meeste datingsites hebben zich echter – in tegenstelling tot voornoemde zaak – ingedekt in de algemene voorwaarden (AV). Het is aannemelijk dat deze disclaimer in de AV niet juridisch houdbaar zal zijn. Mensen zullen een datingsite immers normaal gesproken gebruiken om mensen te ontmoeten of een relatie aan te gaan. Dat er gebruik wordt gemaakt van nepprofielen zal dan ook snel als onaanvaardbaar moeten worden bestempeld.

Ook het oplichten van medegebruikers is juridisch niet helemaal zuiver. Dit is immers, net zoals het gebruik van nepprofielen, in het maatschappelijke verkeer onaanvaardbaar. Het is dan ook aannemelijk dat de bedrieger het bedrag dient terug te betalen wanneer deze voor de rechter verschijnt. Daarnaast is het ook goed mogelijk dat er sprake is van oplichting zoals is omschreven in artikel 326 van het Wetboek van Strafrecht. Hiervoor is vereist dat je iemand geld afhandig maakt door het gebruik van een valse naam of andere leugens. Nu dit het geval lijkt te zijn bij de tweede vorm van online datingfraude zal de oplichter, indien deze gepakt wordt, een gevangenisstraf van maximaal 4 jaar dienen uit te zitten of een boete van maximaal €87.000.

Slachtoffer van datingfraude: en nu?

Slachtoffers van datingfraude kunnen, afhankelijk van de vorm van de datingfraude, twee dingen doen. Allereerst is het in het geval van het bedriegen van de gebruikers door de datingplatforms mogelijk om een tip bij de ACM in te dienen. Op die manier wordt de ACM op de hoogte gesteld en kunnen zij stappen ondernemen, zoals het opleggen van een boete of het offline laten halen van de website. Ook is het mogelijk om anoniem een melding te maken.

Wanneer het gaat om oplichting verdient het aanbeveling om aangifte te doen bij de politie. Op die manier heb je de grootste kans om (een deel van) het geld terug te krijgen. Ook zorgt dit ervoor dat verschillende instanties op de hoogte zijn van het aantal slachtoffers en de bedragen voor hoeveel zij zijn opgelicht, waardoor de omvang van het probleem duidelijk wordt. In dit geval kan het ook helpen om een melding te maken bij de Fraudehelpdesk of contact te zoeken met andere mensen die zijn opgelicht.