‘Even lachen naar het vogeltje!’ Zonder wettelijke basis zomaar gefotografeerd worden

De afgelopen vijf jaar zijn weggebruikers op de Nederlandse autowegen op de foto gezet zonder hiervan op de hoogte te zijn. De wettelijke basis voor deze handeling was niet aanwezig en toestemming ontbrak. Hoe heeft dit kunnen gebeuren en hoe zit het met onze privacy? Automobilisten en eventuele bijrijders zijn zich namelijk van geen kwaad bewust. In deze blog bespreek ik hoe de politie jarenlang gezichten van automobilisten kon scannen en hoe het over het algemeen werkt met politiecamera’s langs de weg.

Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Begin augustus kwam boven water dat automobilisten en bijrijders jarenlang gefotografeerd zijn door politiecamera’s. De NRC heeft een intern politiebericht ingezien, en kwam op basis van deze informatie met dit bericht naar buiten. Naar mijn optiek is het merkwaardig dat dit pas na 5 jaar opgemerkt wordt en er niet eerder aan de bel is getrokken. Hieruit volgt de vraag: hoe heeft dit kunnen gebeuren en wie is hier verantwoordelijk voor?

Om antwoord te kunnen geven op deze vraag, dient eerst wat basis informatie verschaft te worden. Hoe gaat het fotograferen door middel van politiecamera’s langs de weg in zijn werk, en waar worden deze foto’s voor gebruikt? Het gaat om de camera’s die langs de snelweg en provinciale wegen hangen. Deze camera’s worden ingezet om kentekens van voertuigen te checken. Het doel hiervan is om kentekens vast te leggen, waarbij gebruik wordt gemaakt van moderne camera’s die uitermate scherpe foto’s maken. Het is dan ook niet meer dan logisch dat bij voorbaat ingecalculeerd kon worden dat niet alleen kentekens, maar ook de passagiers van het voertuig vastgelegd zouden worden. Er ontbreekt hier een wettelijke basis en toestemming van deze personen om hen op de foto te mogen zetten. Het gaat om ongeveer 640 miljoen foto’s die zijn gemaakt in de afgelopen vijf jaar, wat niet niks is. De kans is groot dat zelfs jij er tussen staat! Echter is het niet bekend hoeveel personen daadwerkelijk te herkennen zijn. Dit is volgens de politie afhankelijk van de positie van de camera’s en of bijvoorbeeld het zonnetje schijnt.

Met Control + F zoeken in de database

In principe kunnen beelden gebruikt worden voor opsporingsdoeleinden en strafrechtelijk onderzoek. De bevoegdheden van de politie zijn op dit gebied sinds 2019 verbreed. Beelden waar kentekens op te zien zijn mogen nu 28 dagen bewaard worden. Dit gebeurt in een database, waarbij de beelden voorzien zijn van locatie en tijd. Deze bevoegdheid is echter maar voor drie jaar verleend, wat komt door de grote impact. Maar het bewaren van foto’s van kentekens betekent niet het opslaan van foto’s waar personen op te zien zijn. Hier is geen toestemming voor gegeven.

Valt dit te rechtvaardigen?

Dit nieuws heeft veel ophef veroorzaakt. Niet alleen maakt het mensen meer bewust van het gebruik van surveillance, maar ook schud het de overheid wakker. Het OM is een onderzoek gestart naar het gebruik van de foto’s voor andere doeleinden. Maar naast de nadelen, heeft het ook zeker zijn voordelen gehad. Kijk naar de aanhouding van de verdachten van de moord op Peter R. de Vries. Door middel van de camera’s en het opzoeksysteem werd de vluchtauto gelokaliseerd en de mogelijke daders opgepakt. In dit geval was gezien de ernst van het delict wel toestemming gegeven en was ook een juridische grond aanwezig. Het schijnt dat de politie sinds begin juni dit jaar de camera’s, in eerste instantie, niet meer gebruikt voor opsporing en onderzoek. Voor nu kunnen we met een gerust hart in onze pyjama en wellicht zonder make up over de snelweg toeven zonder te hoeven poseren, maar wie weet voor hoelang?