De nieuwe auteurswet deel 2: De transparantieplicht, glashelder

In mijn blog van 27 juni legde ik het al uit: na een lang en intensief lobby- en wetgevingstraject is op 17 april 2019 de nieuwe Europese DSM-Richtlijn aangenomen. Daarom geldt in Nederland vanaf 7 juni de nieuwe Auteurswet. In dit tweede deel van de reeks: ‘de nieuwe auteurswet’ zoom ik in op de wellicht minder bekende, maar zeker niet minder belangrijke wijzigingen voor onder andere pers uitgevers en exploitanten: de transparantieplicht. Deze plicht uit artikel 19 DSM-richtlijn wordt ook wel de informatieplicht genoemd en is opgenomen in het nieuwe artikel 25ca van de Auteurswet. De invoering van deze plicht is een manier van de nieuwe auteurswet om makers van een werk een betere onderhandelingspositie te geven tegenover exploitanten.

Exclusieve licenties

Auteursrechthebbende en uitvoerend kunstenaars zijn voor het toegankelijk maken van hun werk afhankelijk van daarin gespecialiseerde derden: exploitanten. Hierbij moet gedacht worden aan uitgevers, platenmaatschappijen en filmproducenten. Indien een schrijver zijn boek wil uitgeven of een muzikant zijn muziek wil uitbrengen, moet hij daarvoor toestemming geven aan die exploitant. In de praktijk gebeurt dit door middel van het verlenen van exclusieve licenties. Laten we als voorbeeld een schrijver nemen. Indien hij wil dat zijn boek wordt uitgegeven, verleend hij een exclusieve licentie aan de uitgeverij die zijn boek gaat uitgeven. Dit houdt in dat enkel deze uitgeverij het boek mag uitgeven en niemand anders. Maar wat gebeurt er als de uitgeverij het boek niet promoot of sterker nog, als de uitgeverij het boek helemaal niet fysiek drukt maar bv enkel online aanbiedt? Tot de invoering van de transparantieplicht kon een schrijver hier weinig aan doen. Het was namelijk moeilijk om erachter te komen hoe vaak zijn boek nou werd verkocht, of voor een muziek hoe vaak zijn liedje werd gedraaid op de radio. Daarnaast had de schrijver of muzikant het recht om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen verloren, aangezien zij dit aan de uitgeverij en platenmaatschappij hadden gegeven.

De transparantieplicht

De bovenstaande casus verandert door de invoering van de transparantieplicht. Deze plicht voor exploitanten geeft auteursrechthebbende het recht op inzicht in de exploitatie van hun werk. Daarmee is het voor auteurs makkelijker om te zien hoe ‘actief’ hun werk wordt ge-exploiteert en hoeveel winst de exploitant hier wel of niet mee maakt. Dit biedt mogelijkheden voor auteurs om de rechten die ze hebben op grond van het auteurscontractenrecht in te roepen. Zoals Bijvoorbeeld het recht op een aanvullende vergoeding als een werk ineens succesvoller is dan in eerste instantie werd gedacht en de afgesproken vergoeding te weinig blijkt te zijn. Of het recht om een gegeven licentie in te trekken omdat hun werk niet voldoende wordt geëxploiteerd. Hoewel deze wijziging pas op 7 juni 2022 ingaat, is het voor de exploitanten van auteursrechtelijk beschermd materiaal belangrijk om nu al met de voorbereidingen te starten. Immers, vanaf 7 juni 2022 kunnen auteursrechthebbende de bovengenoemde informatie opvragen. Er bestaan wel uitzonderingen op de informatieplicht van de exploitant. Zo geldt de transparantieplicht niet indien:

• Het aandeel van de auteursrechthebbende bij de totstandkoming van het gehele werk niet significant was, of

• Het voor de exploitant gelet op de exploitatie-inkomsten onevenredig veel moeite is om aan de transparantieplicht te voldoen

Pers Uitgevers

Tenslotte geeft de transparantieplicht van de nieuwe auteurswet ook pers uitgevers extra bescherming. Uitgaven , zoals krantenartikelen, mogelijk namelijk meer niet zomaar op digitale nieuwssites zoals bijvoorbeeld Google News worden geplaatst. Deze nieuwssites moeten daarvoor eerste toestemming van de schrijver hebben om de artikelen te plaatsen en moeten zij de schrijver hiervoor ook compenseren. Er is echter wel een uitzondering op deze regel, hyperlinks en hele kleine stukjes tekst mogen namelijk nog wel zonder toestemming worden overgenomen. Verder is het zo dat auteursrechtelijk beschermd werk in sommige gevallen gebruikt mag worden zónder dat de maker daar toestemming voor heeft gegeven. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het geautomatiseerd doorzoeken van databanken (het zogeheten ‘tekst en datamining’) om belangrijke patronen, trends en verbanden te ontdekken. Nu moeten rechthebbenden nog toestemming geven aan partijen die hun werk op deze manier willen doorzoeken.