De grip van DNB op crypto-wisselkantoren

De prijs van bitcoin is onlangs gestegen tot het hoogste punt sinds de ‘bubbel’ die we in 2018 uiteen hebben zien spatten. Of het daadwerkelijk een bubbel was valt te betwijfelen. Bedrijven beginnen namelijk delen van hun kapitaal te investeren in bitcoin en zelfs Wallstreet toont interesse.[1] Voor veel Nederlandse ondernemers is dit een reden om bedrijven op te richten die zich in deze niche proberen te situeren. Ze zijn van plan om diensten aan te bieden waarmee klanten euro’s kunnen omzetten in cryptovaluta. Ondertussen is de vijfde Europese anti-witwasrichtlijn (AMLD5) geïmplementeerd en per 20 mei 2020 in werking getreden. De Nederlandse toezichthouder lijkt tijdens de implementatie daarvan roet in het eten te gooien door de ondernemers een buitenproportionele registratieplicht op te leggen. In deze blog zullen we bezien waar de pijnpunten liggen en waarom veel geluiden uit de crypto-wereld (terecht) negatief gestemd zijn.

Hoofdstuk 3A van richtlijn AMLD5

In juli vorig jaar is het wetsvoorstel ter implementatie van AMLD5 aan de Tweede Kamer aangeboden.[2] Hoofdstuk 3A van het voorstel regelt de registratie van aanbieders van diensten die het wisselen tussen virtuele valuta en fiduciaire valuta mogelijk maken en aanbieders van bewaarportemonnees. Deze bedrijven beogen een poortfunctie tussen fiduciair geld en cryptovaluta te vormen. Het is daarom begrijpelijk dat er strikt moet worden toegezien op eventuele witwaspraktijken. In dit licht introduceert de richtlijn voor de Hoofdstuk 3A-ondernemingen een registratieplicht bij de Nederlandse Bank.[3] Indien bedrijven de registratie niet vóór morgen (21 november) afronden, moeten zij hun activiteiten gericht op Nederlandse klanten staken wegens gebrek aan compliance.[4]

De Nederlandsche Bank

Op dit moment zijn er 38 bedrijven bezig met hun registratie, waarvan de meeste al een aantal jaar duren sinds de inwerkingtreding van de Europese richtlijn. Afgelopen maanden, nét voor het verstrijken van de registratiedeadline op 21 november aanstaande, zijn de crypto-bedrijven in de knel geraakt met De Nederlandsche Bank (DNB). Vorige maand is er namelijk een extra vereiste bekend gemaakt: de bedrijven moeten ook voldoen aan de Sanctiewetgeving van 1977.[5]

Deze wet verbiedt de bedrijven om crypto te verkopen aan personen die op de sanctielijst voorkomen. Wisselkantoren moeten daarom cliëntenonderzoek verrichten voordat zij legaal haar diensten aan kunnen bieden.[6] Dit komt neer op een verplichting tot ‘whitelisting’ en verificatie, hetgeen naar de aard van blockchain technologie vrijwel onmogelijk is.[7] Daarnaast is opvallend dat banken, verzekeraars en ‘normale’ wisselkantoren niet aan zulke strenge eisen zijn gebonden. Bovendien zijn de gevolgen voor ondernemers enorm, omdat ze de deadline onmogelijk kunnen halen en dus geen services kunnen bieden aan hun Nederlandse doelgroep.[8]

Welke problemen ontstaan er?

Feitelijk vertoont de registratieplicht overeenkomsten met een vergunningenstelsel, terwijl de meerderheid van de Europese landen ervoor heeft gekozen om alleen een (lichte) registratieplicht in te stellen. De benadering van DNB lijkt dan ook buitenproportioneel en zelfs onrechtmatig. De Raad van State heeft immers juist geoordeeld dat een vergunningenstelsel in dit kader strijdig is met Europese richtlijnen.[9]

Een tweede pijnpunt is dat alle kosten die de toezichthouder maakt, worden verdeeld over de bedrijven binnen een branche. Hoewel deze werkwijze ook in andere branches gebruikelijk is, gaat het hier om een markt die in de kinderschoenen staat en waarin maar 38 bedrijven operationeel (willen) zijn. De kosten komen daarom neer op ongeveer 40.000 euro per bedrijf. Uiteraard kan dit bedrag, gezien de strenge eisen voor een registratie, aanzienlijk hoger uitvallen als niet alle bedrijven compliant kunnen zijn vóór de deadline later deze maand.

Naar mijn mening past de houding van DNB tegenover enthousiaste crypto-ondernemers niet bij de ondernemende en vooruitstrevende blik van Nederland. Ze zouden juist gestimuleerd moeten worden, zowel vanuit de overheid als de toezichthouder, om een toekomstbestendige positie in te nemen. Dat interesse wereldwijd toeneemt staat immers buiten kijf, dat blijkt alleen al uit de koers van de bitcoin op dit moment. Ik hoop van harte dat DNB zich realiseert wat de gevolgen zullen zijn van de huidige situatie, zodat ook Nederland stappen kan zetten binnen de wereld van Decentralized Finance.[10]

[1] A. Hamacher, $ 6.7 Billion in Bitcoin is Now Held by Public Companies, 12 oktober 2020, https://decrypt.co/.

[2] Kamerstukken II, 2018/19, 35245, nr. 2.

[3] Idem., Artikel 23b.

[4] E. Smal, Cryptobedrijven vinden toetsing van DNB te streng, NRC, 2 november 2020.

[5] Te raadplegen via: https://wetten.overheid.nl/.

[6] Brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer, 17 december 2019, Kabinetsreactie op het verkennende onderzoek “Blockchain en het recht”, 2777734.

[7] Een whitelist is een lijst van personen die toegang krijgen tot een bepaald systeem of protocol. Wanneer een whitelist wordt gebruikt, wordt alle entiteiten de toegang ontzegd, behalve de entiteiten die in de whitelist zijn opgenomen.

[8] Zie de brief aan de Kamer, ondertekend door “Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland”: https://bitonic.nl/.

[9] Kamerstukken II, 2018/19, 35245, nr. 4., “[de richtlijn maakt het] niet mogelijk om de daarin voorgeschreven registratieplicht vorm te geven als een (verdergaande) vergunningplicht met voorafgaande toetsing”.

[10] Decentralized Finance (DeFi) is een manier voor crypto-ondernemers om traditionele financiële instrumenten te kunnen scheppen in een decentrale architectuur, buiten de controle van bedrijven en overheden om. Het schept de mogelijkheid om geld te lenen, leningen aan te gaan, geld te storten op een spaarrekening of complexe financiële producten te verhandelen en dat alles zonder iemand om toestemming te vragen of ergens een rekening te openen.