De uitvoerende, wetgevende, en rechterlijke macht vs. Facebook

De titel geeft de alom bekende trias politica van Montesquieu weer: een leerstuk dat de tand des tijds heeft doorstaan en nog steeds van grote invloed is op de staatsinrichting van veel (Westerse) landen. Het idee is dat het scheiden van de drie machten ervoor zorgt dat ze elkaars functioneren bewaken en ze alle drie op gelijke voet staan. Zo ontstaat er balans. Het is een leerstuk dat geruime tijd op dezelfde manier geïnterpreteerd kon worden. Een vraag die door recente nieuwe regels van Facebook echter steeds belangrijker wordt, is hoe Facebook in dit plaatje past.

De rol van Facebook in de maatschappij

Facebook is in de loop der jaren enorm gegroeid in ledenaantal. Daarnaast is het voor veel mensen ook een belangrijke bron van informatie geworden. Verschillende onderzoeken hebben daarnaast aangetoond dat er ook zo iets bestaat als een “Facebook bubbel”.[1][2] Een Facebook bubbel bestaat uit alle berichten die jij te zien krijgt op je overzicht. Dat lijkt op het eerste gezicht een random selectie van posts die je vrienden hebben geplaatst of hebben geliked, dan wel posts die de pagina’s die jij leuk vindt, hebben gepost. Maar niets is minder waar. Alle berichten die je voorbij ziet komen, zijn zorgvuldig voor jou persoonlijk geselecteerd op basis van alle informatie die Facebook over je heeft. Het lijkt er voor gebruikers vaak op dat iedereen dezelfde soort berichten vaker te zien krijgt, maar dat klopt niet. De bubbel is dus het fenomeen dat jij in je eigen Facebook omgeving berichten te zien krijgt die op jou zijn afgestemd, waardoor je ook sneller een bepaald beeld krijgt van de wereld, dan mensen die in een andere bubbel zitten.

Facebook als toezichthouder

Maar wat heeft die bubbel te maken met de trias politica? Het is zo dat Facebook erkent dat ze veel invloed heeft op de denk- en handelswijze van haar gemiddelde gebruiker. Facebook heeft daarom besloten om bepaalde berichten te censureren of er andere maatregelen voor te treffen. Zo worden alle posts waar een Zwarte Piet of iets antisemitisch in staat, verwijderd. Posts met foute informatie over Corona worden niet alleen verwijderd, ook krijgen de mensen die zo’n bericht hebben geliked of erop hebben gereageerd direct een verwijzing te zien naar een pagina van de WHO met geverifieerde feiten over het virus. Op deze manier probeert Facebook al die mensen die geloofden dat chloor drinken het virus tegengaat, toch een beetje te helpen. Hoewel die hulp waarschijnlijk al te laat is.

Op het censureren van bepaalde posts, en de andere maatregelen die worden genomen komen uit alle hoeken kritische opmerkingen en vragen. In beginsel staat het Facebook natuurlijk vrij om in bepaalde mate haar eigen gebruiksvoorwaarden te bepalen en uit te voeren . De kritiek wordt vooral geuit omdat Facebook geen onderscheid maakt in welke posts worden verwijderd. Ook niet tussen posts die wellicht dienen als geschiedkundige informatie, als journalistiek stuk of een educatief doel hebben. Natuurlijk is het wenselijk dat racistische posts en nepnieuws snel verwijderd kunnen worden, de vraag is echter of dit de beste oplossing is. Op deze manier worden ook de posts die door een rechter niet als racistisch op schadelijk worden aangemerkt, meteen verwijderd. Met deze werkwijze neemt Facebook, een commerciële organisatie, het recht in eigen handen en dat kan invloed hebben op de vrijheid van meningsuiting van al haar gebruikers. Natuurlijk is het beter als mensen geen chloor drinken en geen kwetsende posts plaatsen, maar als alles over een kam wordt geschoren, komt het recht in het geding.

Vandaar de vraag, als de uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht elkaar constant controleren en in balans houden, zou dat dan ook niet bij Facebook moeten gebeuren? Zeker als Facebook deze lijn doorzet en vaker gaat censureren op politiek incorrecte posts.

[1] L. Brouwers, “Facebook gebruikers kruipen zelf in een filterbubbel”, NRC, 6 maart 2017.

[2] L. van de Velde & K. Bouma, “Dit is wat er gebeurt als mensen van Facebook account ruilen”, Volkskrant, 11 maart 2017.