Russen borrelen niet buiten eigen bubbel

Het inluiden van een nieuw jaar, de aankoop van een nieuw huis of een viering van iemands afstuderen: dat zijn de momenten waarop de bekende ‘plop’ klinkt die hoort bij het ontkurken van een fles Champagne. Uiteraard kies je soms uit budgettaire overwegingen voor een goedkoper (namaak)-exemplaar, maar we denken met z’n allen wel te weten wanneer we met echte Champagne te maken hebben. Het moet dan gaan om de mousserende wijn uit de gelijknamige streek in Frankrijk.

De Russen doen het tegenwoordig echter net eventjes wat anders. In Rusland is onlangs een wetswijziging ingevoerd, waardoor alleen de Russische ´bubbels´ nog Champagne mogen heten. Alle buitenlandse soorten, waaronder de wijnen uit de Franse wijnstreek Champagne, moeten tegenwoordig doorgaan onder de naam: ‘mousserende wijn’. De vraag is nu of dit zomaar kan. Hoe zit het met de bescherming van producten die onlosmakelijk verbonden zijn met een specifieke streek?

Merkenrecht

Onder het merkenrecht kunnen tekens worden ingeschreven als merk, waarbij in het bijzonder kan worden gedacht aan woorden, tekeningen, letters, cijfers, kleuren, vormen van waren of verpakkingen. De vereisten die aan het teken worden gesteld zijn dat het teken onderscheidend vermogen heeft en dat het teken in het merkenregister kan worden weergegeven. Artikel 2.2bis BVIE geeft de absolute gronden voor weigering of nietigheid van de inschrijving van een merk. Uit lid 1 sub c vloeit voort dat merken die enkel worden gevormd door een teken dat een plaats van herkomst aanduidt, niet kunnen worden ingeschreven. Uit sub i volgt daarnaast dat inschrijving van een merk kan worden geweigerd of nietig verklaard als die inschrijving in strijd is met EU-recht of verdragen die zien op het punt van oorsprongsbenamingen dan wel geografische aanduidingen.

Streekproducten

De Europese Commissie stimuleert de productie van Europese kwaliteitsproducten. In de Europese Unie kennen we een registratiesysteem voor de bescherming van streekproducten. Hierbij zijn drie verschillende soorten bescherming te onderscheiden: Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB), Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) en Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS).

Beschermde Oorsprongsbenaming

De BOB wordt door de Europese Commissie verleend aan streekproducten. Aan deze producten wordt de eis gesteld dat ze afkomstig zijn uit een bepaalde regio en bovendien moet de kwaliteit, of andere specifieke kenmerken van de producten, voornamelijk voortvloeien uit het bijzondere geografische milieu van de plaats van herkomst. Bij het geografische milieu moet worden gedacht aan zowel menselijke als natuurlijke aspecten, zoals lokale vakkennis en het klimaat. Zodra producten het label van BOB krijgen, betekent dit dat de producten enkel in een bepaald geografisch gebied en volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze mogen worden geproduceerd, verwerkt en bereid. Denk hierbij aan Prosciutto di Parma, Gorgonzola en Champagne.

Beschermde Geografische Aanduiding

Naast de BOB kennen we de BGA. Dit label wordt door de Europese Commissie toebedeeld aan streekproducten die uit een bepaalde regio afkomstig zijn. Van belang hierbij is dat de kwaliteit, reputatie of een ander kenmerk van deze producten aan de geografische oorsprong moet worden toegekend. De voorwaarden voor de toewijzing van een product onder de BGA zijn minder streng dan de eisen van de BOB. Waar het bij de BOB van belang is dat de productie, verwerking en bereiding in dezelfde regio plaatsvinden, is dat bij de BGA niet noodzakelijk. Hierbij is het voldoende als dit voor één van deze aspecten geldt. Een voorbeeld hiervan is Jambon d’Ardenne.

Gegarandeerde Traditionele Specialiteit

Tot slot gaat het bij de GTS om de samenhang tussen de kwaliteit van een product en de traditionele samenstelling of bereidingswijze daarvan. Traditioneel wil in dit verband zeggen dat het product ongewijzigd en aantoonbaar is gebruikt op de interne markt van de Europese Unie, voor een periode van minimaal dertig jaar. Om het label van GTS te verkrijgen is vereist dat een product een levensmiddel dan wel een landbouwproduct betreft. Voorbeelden hiervan zijn Mozzarella en Kriek bier.

Champanillo vs. Champagne

Zoals hierboven al even kort werd aangestipt, is aan Champagne de BOB verleend. De beroemde Franse mousserende wijn geniet dan ook een hoge mate van bescherming. Toch komt het soms voor dat producenten uit andere landen de naam zelf of een vergelijkbare naam gebruiken. Op 9 september 2021 heeft het Hof van Justitie uitspraak gedaan in de zaak ‘Champanillo’. Deze zaak was aangespannen door de CIVC, de Franse vereniging van Champagnebrouwers, tegen de Spaanse tapasketen Champanillo. Het logo van Champanillo bevat twee champagneglazen en daarnaast vindt de CIVC de naam teveel lijken op ‘Champagne’. De CIVC wilde daarom dat de tapasketen zijn naam en logo zou veranderen.

De rechter heeft in deze zaak geen uitspraak gedaan over de vraag of de naam en het logo zijn toegestaan, maar heeft wel het artikel in de verordening dat ziet op de Beschermde Oorsprongsbenaming nader uitgelegd. Wanneer het gebruik van een bepaalde benaming bij een normaal geïnformeerde en redelijke omzichtige en oplettende gemiddelde Europese consument een voldoende rechtstreeks en duidelijk verband oproept tussen deze benaming en een Beschermde Oorsprongsbenaming, mag deze benaming volgens de rechter niet worden gebruikt. Dit zorgt ervoor dat de tapasketen zeer waarschijnlijk zijn naam en logo moet gaan aanpassen.

Tot op heden heeft de CIVC nog geen rechtszaak aangespannen tegen Rusland. Waarschijnlijk moet hier geconcludeerd worden dat de merkenrechtelijke realiteit in dit geval botst met de geopolitieke realiteit. Aangezien de bescherming van Champagne als Beschermde Oorsprongsbenaming niet verder reikt dan de grenzen van de EU, valt te betwijfelen of de Russische overheid zich daar iets van zal aantrekken. Als er gelegenheid is om te toosten blijven zij in hun eigen bubbel.