Iedereen heeft iets te verbergen, ook jij! Waarom privacy voor iedereen van belang is.

Een van de eerste grondrechten die gemakkelijk opzij wordt gezet is het recht op privacy. “Maar ik heb toch niets te verbergen” is een vaak gehoorde opmerking wanneer het over privacy gaat. Privacy wordt gemakkelijk opgeofferd voor bijvoorbeeld een betere dienstverlening, gratis wifi of meer veiligheid. Dit is erg kortzichtig en een grove onderschatting van het belang van privacy. Privacy wordt niet altijd als een grondrecht gezien, maar meer als een “luxe” recht.

In deze blog wordt kort besproken wat privacy is en waarom het van (levens)belang is. Feit is namelijk dat iedereen iets te verbergen heeft, ook jij.

Privacy is een breed begrip en er is geen alomvattende definitie. In de Dikke van Dale staat het als volgt omschreven: “de mogelijkheid om in eigen omgeving helemaal zichzelf te zijn: iemands privacy schenden zich ongevraagd met zijn privéleven bemoeien”.

De kern van het recht op eerbiediging van privacy, is de bescherming van het recht op persoonlijke vrijheid en individuele autonomie, zowel in relatie tot de overheid in de afbakening van de privésfeer tot de publieke sfeer, als in relatie tot de rechten vrijheid van anderen. Extra aandacht voor en inzicht in het belang van privacy is gewenst, zowel online als offline. Het gegevensbeschermingsrecht en privacy staan niet gelijk aan elkaar, maar dragen wel aan elkaar bij. Privacy is namelijk meer dan alleen gegevens niet openbaar (hoeven) maken.

Het recht van privacy wordt breed erkend in verschillende wetgeving, waaronder in artikel 10 van de Grondwet en artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarnaast is er wetgeving die meer gericht is op het recht van gegevensbescherming, zoals de AVG. Het recht van gegevensbescherming is niet gelijk te trekken met het recht op privacy. Wel is het van groot belang om privacy te waarborgen, met name met het oog op de digitalisering van de samenleving.

Er zijn oneindig veel redenen waarom privacy van belang is, ook voor mensen die denken niets te verbergen te hebben. Hierbij een kleine opsomming van redenen, waarom privacy wél van belang is.

Je weet niet of je niets te verbergen hebt Je weet niet naar welke informatie een crimineel of een onwelwillende overheid op zoek is. Daarnaast geldt dat wat voor de één heel normaal is voor de ander hele gevoelige informatie is. Neem bijvoorbeeld een foto van een glas alcohol in de hand. Dit is voor iemand die streng religieus is een gevoelige foto, terwijl het voor de gemiddelde student in zijn studententijd niet zo is en dat wel weer kan zijn in zijn latere leven. Een van de meest verschrikkelijke voorbeelden uit de geschiedenis van mensen die niks te verbergen hadden, maar toch werden vervolgd, waren Joodse mensen in de Tweede Wereldoorlog. Mede doordat Nederland een modern en volledig bevolkingsregister had toentertijd, zijn er relatief de meeste Joodse mensen om het leven gebracht in Nederland.

Dit is natuurlijk een uiterste en onze privacyproblemen moeten zeker niet daarmee worden vergeleken, maar het is een pijnlijk voorbeeld van een situatie waarin mensen eigenlijk niks te verbergen hadden, maar door de omstandigheden plots toch iets te verbergen hadden.

Je weet niet voor wie je iets te verbergen hebt. Dataleks lijken non-stop in het nieuws te zijn, onder andere bij een bedrijf dat ict-diensten aanbiedt aan autogarages. De mensen die hun gegevens bij hun garage achterlieten, hadden in principe niet echt iets te verbergen voor hun garage. Voor internetcriminelen was dit op vele manieren een goudmijn, aangezien de data van miljoenen mensen beschikbaar was. Daarnaast was het ook een goudmijn voor “offline” criminelen, aangezien die zo konden zien welke auto ze waar konden stelen. Misschien heb jij een leuke sportauto in de garage staan waar je zelden mee rijdt. De internetcriminelen zien jouw naam en adres. Ze kijken op Linkedin waar je werkt. Kijken op social media hoeveel mensen er in je gezin zitten. Zoeken op google maps op hoe ver je werk vanaf je huis is en kijken wat de openingstijden van je werk zijn. Vervolgens komen zij de sportauto komen ophalen wanneer jij niet thuis bent.

Je weet niet wie in de toekomst bepaalt wat er wel en niet mag

Daarnaast kan iets nu heel normaal zijn, terwijl dat in de toekomst heel gevoelig is.

Stel dat jouw pingegevens over vijftig jaar nog beschikbaar zijn en daar komt uit dat jij elke dag bij de slager was te vinden. Wie weet is over vijftig jaar vlees eten wel een groot taboe.

Hele onschuldige data gecombineerd kan tot hele gevoelige data leiden

Onschuldige gegevens, die worden verzameld, kunnen gezamenlijk tot gevoelige data leiden. Dit kunnen gegevens zijn die online én offline worden verzameld. Zo kan een set camera’s in de supermarkt jouw gedrag vastleggen. Er zijn voorbeelden van gedragspatronen in de supermarkt waarmee vroegtijdig dementie kan worden opgespoord. Als er gezichtsherkenning aan verbonden is en jij scant vervolgens je klantenkaart, heeft jouw supermarkt ineens hele gevoelige data.

Een ander voorbeeld komt van het leger van de VS heeft door middel van onschuldige data de locatie van een legerbasis bekend gemaakt. Soldaten gingen hardlopen en maakten daarbij gebruik van de app Strava. Niet alleen de locatie, maar ook de inrichting van de legerbasis was af te leiden uit hun hardloopdata.

Je wilt jezelf niet (onbewust) volledig censureren

Als alles van iemand bekend kan worden of iemand het gevoel heeft dat hij wordt bekeken, is een mens eerder geneigd zichzelf te censureren en zijn gedrag aan te passen. Privacy is van belang voor zelfontwikkeling. Een tiener, die nieuwsgierig wordt naar seks, gaat misschien op sites die niet heel erg bijdragen aan zijn social-credit system, toch kan het opzoeken van dergelijke sites bijdragen aan zijn ontwikkeling.

Zelf ga ik altijd googelen over sektes en seriemoordenaars als ik daar een documentaire over heb gezien; uit mijn zoekgedrag zou kunnen worden afgeleid dat ik een complete gek ben die bloeddorstig is en graag bij een sekte gaat. Ik zou wel twee keer nadenken als ik weet dat er een compleet profiel van mij wordt gemaakt op basis van mijn zoekgedrag. Ik zou alleen nog maar politiek correcte dingen gaan zoeken als het mijn social-credit score zou beïnvloeden, waardoor ik mij misschien minder ontwikkel.

De overheid blijkt niet de beste gatekeeper van onze gegevens

De Nederlandse overheid lijkt niet per se kwade bedoelingen te hebben met onze persoonlijke gegevens, maar tot op heden hebben ze nog niet bewezen dat ze zorgvuldig omgaan met onze gegevens. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het recente datalek bij de GGD.

Ook een ander plan van de Nederlandse overheid leek ook niet helemaal te stroken met onder andere privacy. Zij wilde door middel van een algoritme uitkeringsfraude op sporen. De overheid deed daar volgens de rechter dusdanig geheimzinnig over dat de rechter een stokje heeft gestoken voor computersysteem SyRi. Hierbij werd met behulp van een geheimzinnig algoritme door middel van extreem grote datasets gepoogd uitkeringsfraude op te sporen. Onschuldige data werden zo ineens tegen de burgers ingezet, zonder dat precies onderbouwd kon worden waarom iemand als fraudeur werd aangemerkt.

Je weet niet wie de toekomstige machthebbers zijn

Dit is misschien een beetje doem denken, maar je weet niet wie de toekomstige machthebbers zijn en wat voor idealen zij erop nahouden. Data die je nu toevertrouwt aan de overheid en haar instanties kunnen in theorie in de toekomst tegen je gebruikt worden. Hier kan je heel ver over uitweiden, maar dat is dan voornamelijk een suggestief verhaal. Wel kan het een les zijn om te kijken naar ontwikkelingen in de rest van de wereld. Zie bijvoorbeeld het social credit system in China. Dit systeem lijkt uit een science fiction film te zijn gekomen of uit een nare aflevering van Black Mirror. Bij dit systeem zijn er verschillende gradaties die een burger kan hebben. Er worden extreem veel data verzameld van burgers, waaronder het gedrag op internet, met wie je omgaat en wordt er op brede schaal gebruik gemaakt van gezichtsherkenning. Zo kan het zijn dat een camera vastlegt dat jij een sigaret op de grond ziet gooit en je score daalt. Mensen met een te lage score hebben geen toegang tot het openbaar vervoer, vliegtickets, bepaalde universiteiten of andere openbare faciliteiten. Dit lijkt een ver van ons bed show en dat is het gelukkig nog ook, maar het is goed om alert te zijn dat het niet die kant opgaat. Het vaccinatiepaspoort is iets dat een beetje vergelijkbaar is. Je doet iets wat de veiligheid en leefbaarheid van de samenleving zou bevorderen, je krijgt daar een bewijs voor en daardoor krijg je toegang tot het openbare leven. Deze vergelijking is wel kort door de bocht, aangezien de overheid verder niet op grote schaal data verzamelt voor dat vaccinatiebewijs, alleen één medisch gegeven.

Het biologische belang van privacy

Een kleine toevoeging is nog het biologische belang van privacy. Uit een onderzoek met ratten bleek dat de groepsomvang bij ratten op duizend vierkante meter stabiliseerde op 150 ratten, wanneer daar geen vorm van afzondering was. Als daar eigen verblijven in werden gebouwd, stabiliseerde de groepsomvang pas op 5000. Dit betekent dat ratten in veel grotere groepen kunnen samenleven op het moment dat zij mogelijkheden tot privacy hebben.

Veiligheid is niet alles

Voor veiligheid privacy (moeten) opgeven is natuurlijk niet altijd zo problematisch. Toch moet er worden afgewogen of het opgeven van een gedeelte van privacy daadwerkelijk bijdraagt aan een bepaalde mate van veiligheid. Dit hangt af van de situatie. Ook is er juist privacy nodig voor veiligheid. Ten slotte moet men bedenken in hoeverre veiligheid nodig is. Er is vanzelfsprekend een minimum niveau van veiligheid gewenst, maar alsmaar veiliger is niet per definitie alsmaar beter. Hoe vaak zegt men niet “ik wil ook een beetje leven”. Privacy is nou eenmaal nodig om “een beetje te leven”.

Een van de meest extreme voorbeelden van een maatregel voor veiligheid is ook weer in China te vinden. Sommige bedrijven maken daar gebruik van helmen, waarbij de hersenactiviteit van werknemers wordt gemeten. Hierbij is het doel dat managers bijvoorbeeld kunnen zien of een werknemer gestresst of boos is. Zo kan de werkvloer verbeterd en veiliger worden. Toch voelt dit voor veel mensen een beetje gek, want zelfs je gedachten zijn dan niet meer privé en dat allemaal voor “veiligheid”.

Privacy voor een betere dienstverlening

Bijna iedereen doet het wel eens of heeft het weleens gedaan; de algemene voorwaarden van een website accepteren, zonder ook maar een woord daarvan gelezen te hebben. Maar wat doet dat bedrijf vervolgens met jouw data? Dat weten we niet en vaak pas als het misgaat, komen we erachter dat we te veel informatie te makkelijk hebben verstrekt. Sommige bedrijven verdienen meer aan het verkopen van jouw data dan aan jou als gebruiker. Alleen weet jij niet aan welke derden de data wordt doorverkocht.

Privacy is een door vele mensen onderschat recht en er zijn heel veel punten aan te dragen waarom juist privacy gewaarborgd moet worden. Ook om andere grondrechten te waarborgen. Er zijn nog veel meer argumenten aan te voeren waarom privacy wél van belang is. Er valt nog veel te discussiëren en filosoferen over het belang van privacy. Tegelijkertijd is privacy geen absoluut recht en kunnen andere grondrechten zwaarder wegen dan privacy. En eerlijk is eerlijk die beter werkende site kan af en toe ook wel fijn zijn als je dan net alle cookies accepteert. Kennis is macht en dit geldt ook voor kennis over jou. Onderaan de streep heeft iedereen wel wat te verbergen, jij ook.