Het doorverkopen van downloads kan je duur komen te staan

Waar in november 2016 het Hof van Justitie al oordeelde dat het uitlenen van e-books onder het leenrecht valt, heeft zij afgelopen maand geoordeeld dat het doorverkopen ervan in strijd is met het auteursrecht van de rechthebbende. Op verzoek van de rechtbank Den Haag heeft zij geoordeeld over de langlopende procedure tussen twee Nederlandse uitgeversbonden en het bedrijf Tom Kabinet.

Tom Kabinet is in 2014 gestart als een virtuele marktplaats waarbij gebruikers tweedehands e-books konden kopen en verkopen. Van elk verkocht e-book wordt een klein percentage overgedragen aan de auteur. De oprichter van Tom Kabinet is van mening dat e-books over het algemeen te duur zijn waardoor veel mensen ze niet kopen. Door de e-books voor een lagere prijs aan te bieden, worden ze vaker verkocht en verdient de auteur er uiteindelijk meer aan. De Mediafederatie en de Groep Algemene Uitgevers (GAU) waren het hier echter niet mee eens.

Uitputtingsregel

De uitgevers vorderen een verbod voor het door Tom Kabinet ter beschikking stellen van e-books aan leden van Toms leesclub, omdat dit in strijd is met het auteursrecht van de auteurs. Zij stellen dat het tweedehands verkopen van een e-book beschouwd kan worden als een openbaarmaking en dit mag alleen met toestemming van de auteur. Daar is in dit geval geen sprake van, aldus de uitgevers. Tom Kabinet stelt daarentegen dat er geen sprake is van een auteursrechtinbreuk, omdat de e-books zijn onderworpen aan de zogenoemde uitputtingsregel. Volgens deze uitputtingsregel kan de auteur van een boek zich niet verzetten tegen de distributie van een exemplaar van zijn werk als het werk door of met diens toestemming in de Europese Economische Ruimte in het verkeer is gebracht. Na de aankoop van een exemplaar is het auteursrecht op het werk uitgeput.

Het Hof heeft geoordeeld dat de uitputtingsregel alleen van toepassing is op de distributie van materiële zaken, in dit geval dus een gedrukt boek. Vanuit economisch en functioneel oogpunt kunnen e-books en gedrukte boeken niet gelijk worden gesteld en dus niet met elkaar concurreren. De kwaliteit van een e-book (of een kopie ervan) gaat immers niet achteruit door het gebruik ervan, aldus de advocaat-generaal.

Mededeling aan het publiek

Het ter beschikking stellen van een werk op de website van Toms leesclub kan volgens het Hof worden beschouwd als een mededeling van een werk. Het maakt bij deze vorm van openbaarmaken niet uit of de leden van de leesclub gebruikmaken van het werk. Aangezien niet kan worden gewaarborgd dat er maar een enkele kopie van het werk wordt gemaakt en het werk enkel voor een bepaalde periode beschikbaar is, kunnen de leden van de leesclub als een publiek worden beschouwd.

“Gelet op de in punt 65 van dit arrest genoemde omstandigheid dat iedere belangstellende lid kan worden van Toms Leesclub, en gelet op het ontbreken, op het platform van die club, van een technische maatregel waardoor kan worden gewaarborgd dat gedurende de periode waarin de gebruiker van een werk daadwerkelijk toegang heeft tot het werk, slechts één exemplaar van een werk kan worden gedownload en dat de gebruiker de door hem gedownloade kopie na het verstrijken van die periode niet langer kan gebruiken (zie naar analogie arrest van 10 november 2016, Vereniging Openbare Bibliotheken, C‑174/15, EU:C:2016:856), moet in het onderhavige geval worden vastgesteld dat een aanzienlijk aantal personen tegelijkertijd of achtereenvolgens via dit platform toegang kan krijgen tot hetzelfde werk. Onder voorbehoud van een toetsing door de verwijzende rechter waarbij rekening wordt gehouden met alle relevante gegevens, moet het betrokken werk derhalve worden beschouwd als medegedeeld aan het publiek in de zin van artikel 3, lid 1, van richtlijn 2001/29.”

Voorts merkt het Hof op dat degenen die het e-book tweedehands kopen niet beschikken over een gebruikerslicentie, aangezien deze enkel is verstrekt aan degene die de originele aankoop van het e-book heeft gedaan.

“Aangezien de beschikbaarstelling van een e‑book in het algemeen, zoals NUV en GAU hebben opgemerkt, gepaard gaat met een gebruikerslicentie waarmee het de gebruiker die het betrokken e‑book heeft gedownload, alleen is toegestaan dit e‑book op zijn eigen apparatuur te lezen, moet in het onderhavige geval worden vastgesteld dat een mededeling als die van Tom Kabinet is gericht tot een publiek dat de auteursrechthebbenden niet reeds in aanmerking hadden genomen, en dus tot een nieuw publiek in de zin van de in het vorige punt van dit arrest aangehaalde rechtspraak.”

Niet alleen het verkopen, maar ook het aanbieden van tweedehands exemplaren is dus niet toegestaan volgens het Hof. Alhoewel de rechtbank Den Haag naar aanleiding hiervan nog een definitieve uitspraak moet doen, is de uitspraak van het Hof van groot belang: niet alleen voor de boekensector, maar voor meer gedownload materiaal als muziek en films.