Google Pay, Apple Pay of toch een alternatieve betaalmethode?

“Monopolistisch”, zo wordt het gedrag van Apple en Google door zowel Amerikaanse als Europese wetgevers beschreven. Het gaat hierbij vooral om digitale aankopen in hun smartphone ecosystemen. Samen hebben Apple en Google, met respectievelijk iOS en Android, feitelijk de gehele smartphonemarkt in handen. Dit betekent dat zij bepalen in hoeverre het ontwikkelaars van software (“apps”) vrijstaat om andere betaalmethodes te gebruiken.

Hoe werken de app stores precies?

Android is, in vergelijking tot iOS, een relatief open systeem. Het staat elke gebruiker in principe vrij om apps van buiten de officiële app store (Google Play Store) te downloaden. In de praktijk leidt dit zogenaamde “sideloaden” echter tot veel problemen bij gebruikers, waardoor er maar weinig gebruik van wordt gemaakt. Dit is bijvoorbeeld duidelijk geworden nadat het spel Fortnite uit de Google Play Store is verwijderd. Om het spel alsnog te kunnen downloaden moeten gebruikers bijna 25 stappen ondernemen voordat zij het spel op hun telefoon kunnen spelen.

Op iOS daarentegen is het vrijwel onmogelijk om apps te sideloaden en moeten er allerlei omwegen worden gebruikt. Gebruikers moeten bijvoorbeeld een programma op hun computer gebruiken dat de iPhone laat denken dat het gaat om een door Apple geverifieerde app.

Voor beide platformen geldt dat zij het gebruik van alternatieve betaalmethodes eigenlijk niet toestaan en dus moeten ontwikkelaars gebruik maken van de systemen van Apple en Google. Hierbij moeten zij 30% commissie afdragen aan hen. Wanneer je dus een betaalde wekker app, een uitbreiding van een game of een functie in een datingapp aanschaft, zal de app-ontwikkelaar altijd 30% moeten afdragen aan de ontwikkelaar van het besturingssysteem.

Hier is veel kritiek op. Zo is Epic Games bijvoorbeeld een rechtszaak in de Verenigde Staten (VS) gestart om Fortnite (weer) toe te staan in de app stores met alternatieve betaalmethodes. Het oordeel in eerste aanleg luidde dat externe betaalmethodes moeten moesten worden toegestaan. Ook in India is er een rechtszaak aanhangig over het mogelijke machtsmisbruik van Apple. Daarnaast heeft de Russische toezichthouder Apple verplicht om alternatieve betaalmethodes toe te staan.

Acties van de ACM

In Nederland heeft het lang geduurd voordat toezichthouders actie hebben willen ondernemen. Op het gebied van datingapps heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) in augustus 2021 Apple gemaand om dit beleid aan te passen. Volgens de ACM schendt Apple de (Europese) mededingingsregels, omdat zij misbruik maakt van haar machtspositie. Apple is tegen dit oordeel in beroep gegaan. Op het moment van schrijven is de uitspraak in de bodemprocedure nog niet gepubliceerd. Wel heeft de rechter al in de voorlopige voorziening haar oordeel geveld: de voorzieningenrechter is van mening dat de ACM terecht tot de conclusie is gekomen dat Apple misbruik maakt van haar machtspositie.

Apple heeft als reactie hierop wijzigingen aangekondigd. Voortaan zal het, met een groot aantal omwegen, mogelijk worden voor ontwikkelaars om externe betaalmethodes toe te staan. Zo moeten ontwikkelaars voor de Nederlandse app store een aparte versie aanbieden die alleen in Nederland te downloaden is. Ook moeten zij nog steeds 27% van de inkomsten aan Apple afdragen. De ACM is dan ook van mening dat deze maatregelen niet voldoende zijn en handhaaft de opgelegde dwangsommen. Deze dwangsommen bedragen 5 miljoen euro per week dat Apple niet voldoet aan het besluit, waarbij op dit moment de teller op 20 miljoen staat.

Aanpassingen in wetgeving

In andere landen lijken wetgevers ook overtuigd van de onwenselijkheid van het duopolie van Apple en Google. Zuid-Korea was het eerste land dat grote platformen verplicht om alternatieve betaalmethodes toe te staan. Wanneer hieraan geen gehoor wordt gegeven, kunnen er boetes worden opgelegd van maximaal 3% van de Koreaanse omzet. Ook in de VS is de eerste wet door de Senaat aangenomen die de machtspositie van Google en Apple wil aanpakken. Ook in deze wet lijkt het er op dat zowel Apple als Google verplicht gaan worden om alternatieve betaalmethodes toe te staan.

Naast maatregelen van individuele landen is ook de Europese Unie (EU) van plan om het gedrag van Google en Apple aan te pakken. Grote platforms, zoals Apple en Google, krijgen hierdoor een aantal extra verplichtingen. Zo moeten ze andere partijen toestaan om in bepaalde gevallen hun eigen diensten te laten samenwerken met die van het platform en mag het platform haar eigen diensten of producten niet (meer) voortrekken. Wanneer de regels worden overtreden kan de EU een boete opleggen van maximaal 10% van de jaaromzet en in extreme gevallen bedrijven opbreken.

Hoe nu verder?

Apple en Google lijken onderhand behoorlijk in het vizier van de toezichthouders en wetgevers te staan. Tot nu toe leken de maatregelen vooral in individuele landen te worden doorgevoerd. Nu echter zowel de EU als de VS aanpassingen verlangen, lijkt het een logische volgende stap dat de maatregelen door de techbedrijven internationaal worden doorgevoerd. Dit zal hoogstwaarschijnlijk leiden tot een grotere vrijheid voor alternatieve betaalmethodes.