Finfluencers vaak onbewust in overtreding

De opkomst van de finfluencer

Influencers zijn inmiddels een wereldwijd begrip, maar de laatste tijd is de term ‘finfluencer’ (financiële influencer) sterk in opkomst. Finfluencers zijn influencers die zich op sociale media specifiek uitspreken over beleggen of financiële producten aanprijzen. Finfluencers proberen beleggen toegankelijker te maken door middel van podcasts, blogs of via andere social media kanalen zoals Instagram en YouTube. Door al deze bronnen met financiële informatie wordt de markt toegankelijker dan wanneer de consument voor elk financieel vraagstuk naar een adviseur zou moeten. En het werkt: de afgelopen 2 jaar heeft Nederland er een half miljoen beleggers bijgekregen, waarvan 10% aangeeft te zijn gestart door aanbeveling van een finfluencer. Een recent onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder 150 finfluencers toont echter aan dat finfluencers vaak (onbewust) de regels overtreden. Dit is extra problematisch gezien de groeiende groep jongeren die zich laat beïnvloeden door deze finfluencer posts. Een kwart van alle jongeren heeft inmiddels geïnvesteerd in de opkomende en ondoorzichtige cryptomarkt.

Finfluencer of financieel adviseur?

Volgens de AFM is het niet perse verkeerd om advies te geven over beleggen en beleggen zo toegankelijker te maken. Het gaat echter mis wanneer finfluencers hun volgers persoonlijk advies geven. Finfluencers stappen dan in de rol van financieel adviseur. Deze fincluencers realiseren zich vaak niet dat voor het geven van beleggingsadvies een vergunning van de AFM vereist is. De meeste van hen hebben zelfs niet eens een financiële opleiding gevolgd, maar adviseren enkel op basis van hun eigen ervaringen. Veel finfluencers zetten wel als disclaimer bij hun post of video dat het geen financieel advies betreft, maar volgens de AFM betekent dat niet dat de regels niet worden overtreden. Ondanks de disclaimer geven finfluencers vaak toch nog financieel advies via bijvoorbeeld een q&a op Instagram, waarbij volgers via een livestream vragen kunnen stellen aan de finfluencer. Hierbij gaan finfluencers vaak in op de persoonlijke situatie van een volger. De AFM benadrukt dat dit in strijd is met de Wet op het financieel toezicht (Wft).

Ook gaat het mis doordat veel finfluencers financiële belangen hebben die ze niet communiceren aan hun volgers. Zo ontvangen finfluencers vaak een vergoeding voor een aanbeveling voor een bepaald beleggingsplatform of een bank. Transparantie ontbreekt vaak in deze gevallen. Algemene vergoedingen voor het maken van reclame is wel toegestaan, mits er wordt voldaan aan de vereisten uit de Nederlandse Reclame Code (NRC). Zo moet reclame altijd herkenbaar zijn en niet misleidend of in strijd met de waarheid zijn. Wat echter wel verboden is zijn zogenoemde ‘affiliate links’, waarbij de finfluencer commissie ontvangt wanneer een volger zich via een specifieke link inschrijft bij de bank. Dit is in strijd met het provisieverbod wat er voor moet zorgen dat prikkels voor zo’n commissie niet het belang van de klant doorkruisen.

Waar moet je dan goed opletten als consument?

Volgens Lisa Schallenberg, economisch verslaggeefster van de NOS, is het niet slecht als jonge mensen informatie krijgen over beleggen. De spaarrente is op dit moment 0 en op school wordt er geen les gegeven over beleggen of hoe het best met geld om te gaan. Veel jongeren hebben daar wel interesse in. Uit een ander onderzoek blijkt dat een op de vijf jongeren beleggingskennis van influencers haalt. De AFM erkent de behoefte door jongeren aan beleggingsinformatie en is van mening dat het goed is dat deze informatie beschikbaar komt. Echter moeten volgers van finfluencers zich wel realiseren dat er ook risico’s aan verbonden zijn om zo te voorkomen dat ze in financiële problemen komen.

Volgers moeten goed opletten wat de belangen van die finfluencers kunnen zijn. Als een influencer een cryptomunt adviseert waar ze zelf ook in geïnvesteerd hebben, dan zouden er alarmbellen moeten afgaan. De AFM geeft ook aan meldingen te hebben ontvangen van consumenten die door tips van finfluencers veel geld hebben verloren doordat finfluencers beleggingsondernemingen aanprijzen die risicovolle producten aanbieden zoals cryptomunten. Vaak ook zonder vergunning.

Aandachtspunt voor de finfluencer

Natuurlijk is het belangrijk voor volgers om alert te zijn, maar het echte probleem ligt bij de finfluencers zelf. Het is belangrijk dat finfluencers zelf transparanter zijn over hun eigen financiële belangen en alleen objectief onderbouwde aanbevelingen doen. Het blijkt ook dat de meeste influencers niet op de hoogte zijn van alle regels en dus ook regels overtreden zonder dat ze dat doorhebben. Veel finfluencers weten bijvoorbeeld niet dat het werken met affiliate links verboden is. Een van de doelen van de AFM is dan ook om beter te communiceren dat dit niet mag. Zo benadrukt de AFM aan finfluencers om nooit in zee te gaan met financiële ondernemingen die geen vergunning hebben en niet te laten betalen voor het aanbrengen van nieuwe klanten.

Strengere regels in opkomst?

De AFM heeft finfluencers en beleggingsondernemingen op de regels gewezen. Volgens de AFM is dit geen officiële waarschuwing, maar mochten finfluencers hun gedrag niet aanpassen, dan kan dit in de nabije toekomst wel leiden tot forse boetes. Volgers die schade hebben opgelopen door onbetrouwbaar advies van finfluencers kunnen terecht bij het Meldpunt Financiële Markten. Daarnaast werkt het Commissariaat voor de Media momenteel wel aan een herziening van de regels die professionele influencers met veel volgers onder strenger toezicht plaatst. Verwacht wordt dat deze herziening in het eerste kwartaal van 2022 geplaatst zal worden, ook finfluencers zullen dan moeten voldoen aan de extra eisen uit de Mediawet.