De overgewaaide Instagram-hype: muziek in je stories

Over de spanning tussen online-muziekgebruik en de vergoeding aan makers

Eindelijk kun je een soundtrack toevoegen aan je Instagram-story. Geen meldingen met “Instagram-muziek is niet beschikbaar in jouw regio” meer. Maar dus ook geen exclusief muzikaal tintje meer aan de vakantiekiekjes, nu deze optie ook in Nederland beschikbaar is. In mijn vorige blog ging ik in op het gebruik van fotomateriaal op Instagram. In deze blog zal de muzikale component van Instagram besproken worden in het kader van de auteursrechten op de muziek.

Een spanning tussen vergoedingen en gratis muziekgebruik?

Instagram wordt steeds meer beschouwd als een “nieuw” muziekplatform. Helaas is deze verandering niet voor alle instagrammers een roze wolk. Het is namelijk nog maar de vraag of de makers van muziekwerken wel een (eerlijke) vergoeding krijgen voor dit soort muziekgebruik. Ook zijn niet alle online uitgebrachte muziekwerken te horen via de Instagram-stories, omdat vooral de bekende repertoires van muzikale werken in de keuzelijst staan.

Het lijkt erop dat de vergoedingen die makers krijgen niet altijd even goed kunnen worden gemonitord. Daar zit mogelijk een verbeterslag in voor de online muziekdistributie. Bijvoorbeeld op het gebied van de vergoedingen die aan muziekauteurs worden betaald. Als gebruiker krijg je wel advertenties te zien, maar de dienst van Instagram om de muziek te beluisteren is geheel gratis. Ook al worden maar korte delen (tot maximaal 15 seconden) van een liedje gebruikt voor zo’n story, ook daarop rust het auteursrecht. En ook daarvoor zouden de auteurs betaald moeten worden - naar evenredigheid van gebruik.

Collectieve licenties voor online muziek

In mijn vorige blog werd uitgelegd dat het auteursrecht op een werk ligt bij de maker. Dit is in het geval van muziek de componist en de tekstschrijver (en soms liggenbeide rechten bij dezelfde persoon of instantie). Voor muziek bij een Instagram-story gelden in principe dezelfde regels als voor alle andere video’s: er is een licentie (toestemming) nodig om het te gebruiken. Een collectieve beheersorganisatie is bevoegd om de rechten namens de maker te beheren. In Nederland is dat de vereniging BUMA. Deze organisatie verstrekt licenties en incasseert vergoedingen voor “het openbaarmaken van muziek”.

Strikt genomen zou je dus als gebruiker een een aparte licentie moeten kopen voor het liedje dat je in een story wil uploaden. Gelukkig heeft BUMA (internationale) licenties met online platforms, zoals ook met Instagram zelf. Daardoor worden de vergoedingen voor de aangesloten makers in principe via een collectieve overeenkomst - uiteindelijk - betaald aan de rechthebbende(n). Dat wil nog niet zeggen dat ze precies weten welke maker precies welke vergoeding krijgt voor welke soort online gebruik.

Vergoeding aan makers vs. verhouding van muziekgebruik

Sinds 2005 gebruikt Buma/Stemra de audio fingerprint-techniek [1] om te bepalen hoeveel en welke muziek er wordt gebruikt op de landelijke radio en televisie. Daarnaast wordt sinds een aantal jaren een aanvullende functionaliteit gebruikt, namelijk airplay. Een geüploade soundfile wordt daarin gematcht met het aangemelde werk. Vervolgens heeft BUMA de bevoegdheid om de rechten daarop te claimen - en daarmee de inkomsten te genereren voor de rechthebbenden die zij vertegenwoordigt (en die vervolgens uit te betalen).

Er bestaat echter geen systeem om de plays via een online platform zoals Instagram precies te herkennen. De vergoedingen zijn veelal gebaseerd op muziekbibliotheken met bestaande (hit-)repertoire waarvoor vaste tarieven gelden. Er geldt dus geen pay-per-view systeem [3]. Dit zou kunnen liggen aan het feit dat er grote hoeveelheden data moet worden verwerkt. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om voor elke Instagram-story met muziek (en daarbijbehorende rechthebbenden) een exact berekende vergoeding uit te keren. Dit houdt dus wel in dat er geen vergoedingen aan sommige muziekauteurs worden uitgekeerd, terwijl hen dat wel toekomt.

De muzikale spanning loopt op...

Het blijft dus onbekend welkevergoedingen er precies betaald zou moeten worden aan muziekauteurs, voor het online gebruik van muziek via Instagram. Dit geeft een spanning tussen het recht op een eerlijke vergoeding voor de muziekauteurs enerzijds, en het daadwerkelijke muziekgebruik op Instagram anderzijds. Daarnaast krijgen minder bekende muziekwerken überhaupt geen kans om in zo’n Instagram muzieklijst te staan. De licenties worden veelal afgegeven voor de bekende muzikale repertoires. Ook al worden enkel korte stukjes muziek gebruikt; ook daarvoor moet een eerlijke vergoeding toekomen aan muziekauteurs.

Tot slot maakt de moeilijkheid om online streams of het afspelen van muziek via zo’n Instagram-story precies te monitoren ook het innen van vergoedingen voor muziekauteurs lastig. Helaas zijn er nog weinig mogelijkheden bekend om de precieze hoeveelheid gebruik van muziek(data) via Instagram (of andere online platforms) te monitoren en bijvoorbeeld op basis van een pay-per-view systeem vergoedingen te incasseren. Wellicht dat de blockchaintechnologie daar in de toekomst zou kunnen bijdragen? Desalniettemin wordt de Instagram-pret er in elk geval niet minder op voor de gewone gebruiker.  

[1] Een audio “vingerafdruk” is een verkorte digitale samenvatting van een audio signaal, gegenereerd door het extraheren van akoestische relevante kenmerken van een stuk audio-inhoud. Samen met bijpassende algoritmen maakt deze digitale handtekening het mogelijk om verschillende versies van een enkele opname met dezelfde titel te identificeren.

[2] Dit is een computersysteem dat 24 uur per dag scant welke liedjes gedraaid worden op grote landelijke radiostations. De gegevens van dit “songtracker” systeem zijn via een app op liedjes-niveau beschikbaar voor componisten en tekstschrijvers (ten minste, als die lid zijn van vereniging Buma/Stemra).

[3] Er zijn bijvoorbeeld wel diverse aanbieders waar je tegen betaling films en series kijkt via pay-per-view en abonneediensten. Bij een dergelijke pay-per-view dienst betaal je meestal een paar euro’s per film of per aflevering van een serie. Zoiets bestaat (nog) niet voor muziekdiensten.