De nieuwe DSM-richtlijn: geen ontkomen meer aan!

Alhoewel de technologische ontwikkelingen überhaupt niet zijn bij te benen, loopt het recht hier natuurlijk altijd achteraan. Zo ook wat betreft het auteursrecht voor digitale content. Op 17 mei 2019 werd hiervoor de Richtlijn inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt (ook wel: DSM-richtlijn) aangenomen. Nu, twee jaar later, nadert de deadline voor het implementeren van de richtlijn in de nationale wetgeving.

De nieuwe DSM-richtlijn

De DSM-richtlijn, welke binnen twee maanden geïmplementeerd dient te worden, moderniseert het auteursrecht door rekening te houden met technologische ontwikkelingen en nieuwe distributiekanalen voor auteursrechtelijk beschermde content. De grootste en meest ingrijpende wijziging is dat een platformaanbieder na implementatie van de richtlijn aansprakelijk gehouden kan worden voor het schenden van auteursrechten door haar gebruikers. Het aanbieden van zogenoemde user generated content wordt op grond van artikel 17 DSM-richtlijn namelijk beschouwd als een mededeling aan het publiek. De gedachte hierachter is dat platformaanbieders veel inkomsten genereren met de user generated content terwijl de rechthebbenden hier niets van terugzien. Om deze value gap te dichten, moeten de platformaanbieders voortaan hun inkomsten delen met rechthebbenden door licenties af te sluiten. Dit zal echter in veel gevallen niet mogelijk zijn omdat de platformaanbieders niet op voorhand weten wat er allemaal voor content geplaatst zal worden. Wanneer het niet mogelijk is om zo’n licentie af te sluiten, zullen de platformaanbieders er alles aan moeten doen om een auteursrechtinbreuk te voorkomen. Volgens artikel 17 DSM-richtlijn houdt dit in dat er een upload filter moet worden gehanteerd zodat voorkomen kan worden dat inbreukmakende content wordt geplaatst. Wanneer inbreukmakende content toch door het filter glipt, moet hiertegen direct worden opgetreden middels een notice-and-stay down bevel.

Platformaanbieder

Dat Instagram, Facebook en YouTube platformaanbieders zijn zal niemand ontkennen, maar wanneer is er nou precies sprake van een platformaanbieder? Volgens het zesde lid van artikel 2 van de DSM-richtlijn gaat het om ‘een aanbieder van een dienst van de informatiemaatschappij die als belangrijkste of een van de belangrijkste doelstellingen heeft een grote hoeveelheid door de gebruikers van de dienst geüploade auteursrechtelijk beschermde werken of andere beschermde materialen op te slaan en toegankelijk te maken voor het publiek, waarbij hij deze werken en materialen ordent en promoot met een winstoogmerk.’ In deze definitie zijn veel open termen te vinden, zoals ‘belangrijkste doelstelling’ en ‘grote hoeveelheid’. In de loop der tijd zal de praktijk moeten uitwijzen wat hier precies onder moet worden verstaan. Vanwege de grote impact van artikel 17 DSM-richtlijn lijkt het mij logisch dat hier enigszins terughoudend mee wordt omgegaan. Het is voor kleine platformaanbieders namelijk niet realistisch om een kostbaar upload filter in te richten.

Voor platformaanbieders en diensten die niet onder de werking van artikel 17 DSM-richtlijn vallen, blijven de bestaande aansprakelijkheidsregelingen van artikel 3 Auteursrechtrichtlijn en artikel 14 van de Richtlijn elektronische handel onverkort gelden. Op basis van deze bepalingen zal worden bepaald in hoeverre zij aansprakelijk zijn.

Andere wijzigingen

Naast de aansprakelijkheid van de platformaanbieders treden er nog meer wijzigingen in. Zo wordt in artikel 15 DSM-richtlijn een perspublicatierecht geïntroduceerd. Dit recht houdt in dat nieuwsuitgevers recht hebben op een billijke en evenredige vergoeding voor het commerciële gebruik van hun online perspublicatie door dienstverleners, zoals zoekmachines, nieuwsdiensten en online media. Met deze zogenoemde ‘linktaks’ wordt het nieuwsuitgevers makkelijker gemaakt om hun investeringen terug te verdienen. Niet-commercieel gebruik door individuele gebruikers is overigens uitgezonderd van deze vergoedingsverplichting, evenals het plaatsen van een hyperlink naar het nieuwsartikel.

Verder zijn in de richtlijn bepalingen te vinden zoals het opnemen in het nationale recht van excepties voor tekst- en datamining, online onderwijs en het behoud van cultureel erfgoed (artikelen 3 t/m 5 DSM-richtlijn) en worden de auteurs en uitvoerende kunstenaars tegemoet gekomen. Zij krijgen namelijk het recht om een aanvullende billijke vergoeding te vorderen wanneer de oorspronkelijk overeengekomen vergoeding onevenredig laag is ten opzichte van de inkomsten die zijn verworven uit de exploitatie van het werk of de uitvoering (artikel 20 DSM-richtlijn).

Met de implementatie van de DSM-richtlijn zullen wijzigingen worden doorgevoerd in de Auteurswet, de Wet op de naburige rechten, de Databankenwet en de Wet toezicht en geschillenbeslechting collectieve beheersorganisaties auteurs- en naburige rechten. Er is nog veel onduidelijk over de interpretatie van de richtlijn en het is nog even wachten op de richtsnoeren van de Europese Commissie, maar het is duidelijk dat er veel gaat veranderen!