.png)
_p.png){kind=small}
In de strijd tegen de verspreiding van het Coronavirus zijn enkele landen overgegaan op het gebruiken van telecomdata, specifiek gaat het om locatiegegevens van gebruikers. Deze gegevens zijn afkomstig van zogenoemde locatie ‘data brokers’ (datahandelaren), die data van gebruikers verzamelen voor advertentiedoeleinden. De gegevens kunnen autoriteiten helpen bewegingen tussen regio’s te herkennen.[1] Echter, het inzetten van deze data gaat gepaard met privacy-problemen nu de gemiddelde gebruiker er niet van op de hoogte is dat zijn of haar data hiervoor gebruikt wordt. Data brokers, die jarenlang heimelijk data over gebruikers hebben verzameld, worden in de schijnwerpers gezet en krijgen nu de kans om deze data aan te bieden. [2] Is een pandemie als het Coronavirus een excuus om de privacy van app-gebruikers op te offeren omwille van de volksgezondheid?
Handel in data
Als je gebruikmaakt van apps op je smartphone, dan ben je wellicht ook akkoord gegaan met de privacy-voorwaarden die hieraan verbonden zijn. Hiermee heb je toestemming gegeven dat je data opgeslagen mogen worden. Waar vele mensen zich nog niet bewust over zijn, is dat hun gegevens, zoals telefoonnummer of e-mailadres, het serienummer van hun smartphone, het nummer van de simkaart, de informatie van de wifinetwerken in de buurt en een reeks codes die tot de gebruiker te herleiden zijn, doorverkocht worden aan commerciële partijen. [3] Deze opkomende industrie van data brokers verkopen gebruikersgegevens op hun beurt weer door aan adverteerders.
Nederland
De hoge waarde van data brengt risico’s mee voor de privacy van burgers nu data brokers hier een commercieel belang bij hebben. In Nederland heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) duidelijk gemaakt dat een ‘zuiver’ commercieel belang geen gerechtvaardigd belang is waarvoor persoonsgegevens verwerkt mogen worden. [4] In dit kader weegt het privacybelang van app-gebruikers dus zwaarder dan het commerciële belang van data brokers. Deze beperkte uitleg heeft discussie opgeleverd, omdat de AP hiermee de vrijheid van ondernemerschap [5] voorbijgaat en daarmee onterecht commerciële belangen buiten de verwerkingsgrondslag van gerechtvaardigd belang houdt. [6]
Met de bestrijding van het Coronavirus komt een ander belang in het geding, namelijk het belang van de volksgezondheid. Ook hier rijst de vraag of er sprake is van een gerechtvaardigd belang om persoonsgegevens van app-gebruikers te mogen verwerken. Op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) mogen gezondheidsgegevens zonder toestemming van de betrokkenen worden verwerkt als dit noodzakelijk is om redenen van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid en wanneer dit is voorgeschreven in specifieke wet- en regelgeving.
Op dit moment vormt de Wet publieke gezondheid een basis voor deze verwerking. [7] De AP heeft tevens aangegeven dat het gebruiken van locatiegegevens om de overheid te helpen in de strijd tegen het Coronavirus mogelijk is als hier een wettelijke regeling voor bestaat, bijvoorbeeld via een spoedwet. Zowel de AVG als de Telecommunicatiewet verbieden telecombedrijven om zomaar gegevens van klanten te delen met de overheid, tenzij al die klanten daarvoor zelf toestemming hebben gegeven of de gegevens anoniem zijn. In het kader van het Coronavirus is deze regel onlangs ook voor locatiegegevens uitgesproken door de European Data Protection Board en vastgelegd in de de ePrivacy Richtlijn.
Pandemie als rechtvaardigingsgrond?
Noch het commercieel belang noch het belang voor volksgezondheid schaadt het recht op privacy in Nederland. Dit recht wordt duidelijk streng gewaarborgd in ons land. Ook bij een pandemie als het Coronavirus staat het privacybelang nog altijd even sterk. De verzameling, verkoop en verwerking van persoonsgegevens van app-gebruikers wordt niet zomaar gerechtvaardigd omwille van de volksgezondheid, zonder dat hier een wettelijke bepaling voor bestaat. Het is van belang dat een maatregel, zoals het gebruik van locatiegegevens van burgers door de overheid, in ieder geval duidelijk moet zijn, in verhouding moet staan tot het doel ervan en voldoende waarborgen moet bevatten, aldus Aleid Wolfsen van de AP. De vraag resteert of de komende Corona-app hier ook aan zal voldoen en welke reacties de app zal ontvangen vanuit de verschillende partijen.
[4] Normuitleg grondslag ‘gerechtvaardigd belang’, autoriteitpersoonsgegevens.nl
[5] Artikel 16 Handvest van de grondrechten van de EU
[6] Zuiver commercieel belang: wel of niet een ‘gerechtvaardigd belang’?, wisemen.nl