Auteursrechtclaim op online grappen? Als het aan Rumag ligt niet.

Verschillende bedrijven en instanties proberen tijdens de corona crisis een steentje bij te dragen, zo ook Rumag. Dit social-mediabureau, dat kleding verkoopt waar grappen met een punt tussen de woorden op worden afgebeeld, sloeg de.plank.echter.nèt.mis. In Zondag met Lubach is de bedrijfsvoering van Rumag stevig aan de kaak gesteld. Het lijkt erop dat het bedrijf met haar nieuwe ‘coronacollectie’ vooral aan zichzelf dacht door een groot deel van de opbrengst zelf te houden.

Na het kijken van de uitzending kun je jezelf afvragen of het kopiëren van andermans online teksten juridisch gezien verboden is, of dat het eigenlijk allemaal wel meevalt. Hoe gaat het intellectuele eigendom om met deze ‘grijze gebieden’? Kun je effectief beroep doen op je auteursrechten als het gaat om relatief algemene stukken tekst dan wel een vertaald gedeelte hiervan? Ik ga in onderstaand blog in op deze vragen.

Auteursrecht

Het Nederlandse auteursrecht beschermt alle creatieve werken die ‘een eigen oorspronkelijk karakter’ hebben en ‘het persoonlijke stempel van de maker dragen’ (zie HR 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153, ‘Zonen Endstra’). Dit betekent dat een vorm niet ontleend mag zijn aan die van een ander werk en het resultaat moet zijn van vrije creatieve keuzes van de maker.

Europa hanteert een vergelijkbaar werkbegrip. Dit volgt uit het arrest ‘Infopaq’ (zie HvJ EU 16 juli 2009, zaak C-5/08) waar het Hof oordeelde dat een tekstfragment bestaande uit slechts elf woorden auteursrechtelijk beschermd kon zijn. Hiervan is sprake indien dit een ‘eigen intellectuele schepping van de auteur betreft’. Het Hof spreekt hier van ‘oorspronkelijkheid’, oftewel het niet ontlenen van een werk en over ‘uitdrukking aan de creatieve geest’, oftewel het maken van eigen creatieve keuzes. Dit komt in principe op hetzelfde neer als de Nederlandse werktoets.

De Hoge Raad hanteert als ondergrens dat vrije creatieve keuzes niet te simpel mogen zijn. Het is moeilijk precies aan te geven wat simpele keuzes zijn, maar korte teksten als “nee bedankt” en “ook jij bent bijzonder” zijn in ieder geval niet creatief. Een tekst als “relatie heeft 7 letters maar draaaank ook” komt minder vaak voor en zou gekwalificeerd kunnen worden als creatief, maar dit is niet eenduidig.

Citaten

Op grond van artikel 15a Aw is het onder bepaalde voorwaarden toegestaan om teksten te citeren. Essentieel is dat de context waarin wordt geciteerd een reële en functionele band heeft met het geciteerde werk. Deze uitzondering gaat niet op in het geval van Rumag: hier worden losse teksten op kleding geprint. Ook is er geen sprake van bronvermelding op de kleding, dit is echter wel vereist. De citaatexceptie kan Rumag in dit geval geen soelaas bieden.

‘Grijs’ gebied

Je mag online teksten dus niet zomaar gebruiken. Te betwijfelen valt echter of op losse teksten auteursrecht kan worden verkregen. Zo ook in het geval van Rumag. Je kunt namelijk stellen dat de vertaalde teksten gezien moeten worden als objectieve elementen, en dus vrij door iedereen mogen worden overgenomen. De keuzes van de maker spelen een belangrijke rol in de werktoets. Het lijkt erop dat hoe korter de tekst, hoe lastiger het wordt om deze keuzes en creativiteit aan te duiden. Een tekst als “goed verhaal lekker kort” is waarschijnlijk niet door Rumag bedacht, maar probeer maar eens te bewijzen dat jij de bedenker bent.

Effectief beroep mogelijk?

Doordat Rumag werken (voornamelijk) slechts vertaalt, heeft zij waarschijnlijk geen auteursrecht op al deze losse online teksten. Rumag zelf lijkt ervan uit te gaan dat de auteurs geen rechtsmiddelen zullen inzetten en een zaak binnen dit grijze gebied in hun voordeel zal worden afgedaan, omdat bewijsvoering lastig is. Onduidelijk blijft ook of iemand anders überhaupt wel auteursrecht heeft op deze teksten. De CEO is inmiddels opgestapt na alle commotie. De vraag blijft echter voortbestaan of wat Rumag doet is toegestaan.