All Magic Comes with a Price: het plaatsen van jouw foto’s op Instagram

Net als YouTube heeft Instagram een soort “notice-and-take-down” beleid: bij het uploaden van beeldmateriaal dat niet voldoet aan de gestelde Gebruiksvoorwaarden die je overeenkomt, dan kan het online platform een post van je offline halen. In het geval van Kenza Bolsius werd dit een strijd voor het delen van haar persoonlijke worstelingen met depressies en zelfbeschadiging trauma’s. Waar foto’s met haar eigen verhaal een inspiratie zouden zijn voor vele volgers, besloot Instagram al haar foto’s met “verheerlijking van zelfbeschadiging” van haar account te verwijderen.

Vanuit het oogpunt van maatschappelijke verantwoordelijkheid ben ik er zeker voorstander van dat Community Guidelines de gebruikers van Instagram op deze manier probeert te beschermen. Maar op auteursrechtelijk beschermd materiaal geldt niet zo’n strikt toezichtsbeleid. Je kunt bijvoorbeeld zomaar iemand anders’ foto’s plaatsen op je wall zonder dat Instagram zelf daar wat tegen doet. En als een onbekende een foto van jou plaatst zonder toestemming, dan wordt dat niet automatisch verwijderd; dan dien je een inbreuk op jouw recht zelf op te sporen en aan te geven.

Auteursrecht op jouw instagram-post

Door het uploaden van een foto op instagram geef je in elk geval niet het eigendom op jouw foto op. Je geeft Instagram simpelweg het recht om jouw foto of video te gebruiken of te kopiëren, te bewerken of openbaar te maken. Als je een openbare pagina hebt, dan mag Instagram jouw foto onder de naam van Instagram online plaatsen en voor marketing gebruiken. Het recht dat Instagram verkrijgt komt neer op het hebben van een auteursrecht op die foto van jou. Dit betekent niet dat Instagram het eigendomsrecht op de foto verkrijgt: het platform verkrijgt simpelweg een licentie (toestemming) om een foto te gebruiken op het platform.

Zodra je je foto verwijdert, vervalt dit recht, maar dat neemt niet weg dat het online platform een eventuele kopie eerder heeft bewaard van jouw post. Deze kopieën mogen ze blijven gebruiken. Verwijdert instagram jouw post, of gebruikt iemand jouw foto of video zonder jouw toestemming, dan kun je dit melden. Instagram kan alleen een post met gevoelige informatie automatisch offline halen of afschermen met een extra waarschuwings wall (bijvoorbeeld met voorafgaand de tekst “deze inhoud is gevoelig”).

“De” foto en “degene” die op de foto staat

De grootste verwarring ontstaat vaak tussen de foto die is gemaakt door jou en een foto die is gemaakt van jou. De foto die jij zelf maakt, ziet namelijk op het auteursrecht van de fotomaker. Op grond daarvan heeft de fotograaf in principe het auteursrecht op die foto, want eigenlijk maakt hij daarmee een foto met een eigen creatief en oorspronkelijk karakter. Maar het feit dat jij de foto hebt gemaakt, zegt niet dat je deze dan altijd op Instagram mag plaatsen.

Op de foto die is gemaakt, rust namelijk ook een portretrecht; dan gaat het om de herkenbaarheid van een persoon op die foto. Een portret is elke zichtbare weergave waarop je herkenbaar afgebeeld bent. Daarbij maakt het uit of er bewust een foto van jou is gemaakt, want dan is sprake van een “opdracht”. In dat geval moet jij als gefotografeerde persoon altijd toestemming geven om de foto te laten gebruiken, ook al heeft de fotomaker de auteursrechten daarop. Als je met meerdere mensen op een foto staat, heeft elke persoon dus zijn portret afgebeeld. Daarom kun je niet zomaar foto’s van anderen in je eigen account delen.

Overigens bepaalt de Auteurswet dat in opdracht gemaakte portretten zonder toestemming van de maker door de geportretteerde in nieuwsmedia mogen worden gepubliceerd. Dat geldt alleen als de naam van de maker (vaak de fotograaf) erbij wordt vermeld. Dan moet die naam wel op of bij het portret staan. De publicatie in een nieuwsblad of tijdschrift is een uitzondering hierop. Onlangs bepaalde de rechter dat nieuwsprogramma’s op tv en internetsites ook onder deze uitzondering vallen. Daarmee is helaas nog niet gezegd dat deze uitzondering ook geldt voor posts op account waarin nieuws wordt gedeeld.

Inbreuken traceren kan je leren

Instagram handhaaft auteursrechten (of portretrechten) dus niet automatisch, maar stelt wel de voorwaarde dat inbreuken op intellectuele eigendom niet zijn toegestaan; auteursrechtenschendingen op jouw eigen foto moet je dus zelf rapporteren. De service die instagram biedt, maakt het natuurlijk wel aantrekkelijk om bepaalde verdienmodellen of thematische instagram-accounts te creëren. Maar let wel dat niet alleen jouw foto’s beschikbaar zijn. Ook andere informatie wordt gedeeld met derden waardoor je gratis gebruik kan maken van het online platform want “All Magic Comes With a Price” zoals men zegt. Het zou toch zuur zijn als daar een inbreuk op een (auteurs)recht bovenop komt en je content offline wordt gehaald omdat iemand anders zo slim is geweest de foto te rapporteren.